.
Subscribe to my channel Youtube.com/user/DaLiaMuzic
TAMA LIU MAI BAINAKA SIRA, BEM VINDO E OBRIGADA PELA VISITA!

terça-feira, 23 de outubro de 2012

Lingua Portuguesa iha Timor!

Lingua Portuguesa iha Timor
Bandeiras Nacionais
Portugal e Timor
Artigo 13 Konstituisaun RDTL defini katak Dalen Portugues mak dalen ofisial Timor-Leste hamutuk ho dalen Tetun, e ida ikus, alende Ofisial mos nudar dalen Nasional!


Dalen Portugues hili tiha ona nudar dalen ofisial Timor-Leste e ne’e, por sua vez emerge hamutuk opiniao publika portuguesa nudar opsaun ida lojika hosi lideransa timoroan sira no loke odamatan ba investimento publiku kooperasaun iha ensino no promosaun Dalen Portugues iha Timor-Leste. 

Ministro Edukasaun Timor-Leste nian no Portugal assina ona protokolos atu reforsa ensino lian ne’e iha Timor-Leste.

No entanto estimativas não passiveis de verificação indika katak la liu persentajem 15 to’o 25% populasaun (faixa etaria acima dos 40 anos) mak bele expressa ho diak dalen kolonizador nian, ne’e incluindo, religiosos, elites culturais, politicas no economicas, nebe antes ne’e hela iha liur ou tamba iha oportunidade estuda iha rai-liur, e agora fila-hikas ona ba Timor.

As actuais principais lideranças políticas timorenses contemporâneas lidam em diferentes graus de proficiência o idioma Português. Liafuan portugues definitivamente incorporada ho Tetun, interligado ho dalen nativas sira seluk no mos bahasa Indonesia mak koalia iha Timor. No entanto, maior parte juventude, nebe ho papel fundamental iha resistencia hasoru invasor iha luta ba Independensia, sei susar koalia dalen portugues.
Faktu katak, hodi Igreja Katolika mak dalen portuges sobrevive iha Timor iha tempo okupasaun Indonesia. Katolika mak religiao esmagadora maioria iha Timor, circunstância que os torna exóticos num mar de Islamismo, Hinduísmo, Budismo e práticas animistas. 

Ne’e hotu, persija reconhece katak Portugal, enquanto pode, não se interessou muito pela difusão da educação da sua língua entre os timorenses. Mesmo iha tempo ikus kolonizasaun, so itoan deit mak fluntes koalia portugues. Alende Timor ser uma colonia distante e dispenciosa, kompara ho rai afrikanu sira, a modalidade de colonização ali praticada não exigia a sugeição completa de seus habitantes à cultura e dominação portuguesa.

Opsaun ne’e, dalaruma reside o segredo, parte ida, hosi durasaun presença portuguesa, itoan ou nenhuma resistencia, husi parte natives sira e, parte seluk, sobrevivencia kuaze intacta husi instituições sociais autoctones. Ba intereses portugues sira basta deit distribui benesses balun, hanesan bolsas de estudo, cargos nos escalões inferiores iha administrasaun sivil, polisia no forças armadas a um punhado de chefes tradicionais, a exemplo dos “liurais”, e com isso obter a aprovação passiva dos respectivos suditos.

Iha altura ne’e, licito indagar konaba signifikadu politiku Timor adopta dalen portugues. Bele iha razaun forte ba dirijente politiku timoroan sira, acrecenta ho problemas barak, questoes politicas, economicas sociais a questão da lingua e questionarem se seria mais facil, aparentemente, conformar-se com o a línguas oficial nacional de Timor, o "Tetun", ou mesmo importar com a Austrália a introdução do Inglês.

Durante portugues domina Timor, iha administrasaun, mos iha sistema ensino, uza exclusivamente dalen portugues, embora coexistindo (existir simultaneamente), iha lor-loron, ho Tetun e ho dalen seluk tan. Dalen portugues influensia profundamente Tetun, especialmente dialecto koalia iha Dili, conhecido ho Tetun-prasa, nebe constitui actualmente a versão official da lingua e hanorin iha escola.

Ho anexasaun Indonesia, dalen portugues bandu, impondo dalen Indonesia nian, idioma nebe até então desconhecido no territorio. Dalabarak mak dalen Indonesia iha portugues temin “bahasa”, maibe ne’e la lo’os, incorrecto tamba “bahasa” signifika “lingua” ("bahasa Indonesia" = lingua/dalen indonésia, "bahasa tetun" = lingua/dalen tétum, "bahasa portugis" = lingual/dalen portuguesa). 

Tinan 24 nia laran, jerasaun foin-sa’e cresce e hetan edukasaun ho dalen ne’e. Dalen portugues sobrevive, no entanto, nudar ‘lingua da resistencia’, usada pela Fretilin e orgaizasaun seluk iha resistencia, iha sira nia komunikasaun interna e no kontaktu ho exterior. Este uso do português, muito mais do que do tétum, conferiu-lhe uma enorme carga simbólica.

Ho termo da ocupação no Independencia Timor Leste iha 20 Maiu 2002, autoridades politika sira tenta rekupera fali idioma antiga potensia administrante ne’e. E, constituição RDTL reconhece dalen portugues ho estatuto “lingua official” iha Tetun nia sorin. 

Ba katuas-ferik sira, bahasa Indonesia konotadu negativa ho regime repressivo Suharto mas, husi parte seluk, jovens barak hatudu adversos ba reintrodusaun dalen portugues, hare nudar “lingua colonial”, hanesan indonesia sira hare ba holandes. No entanto, ekuantu dalen no kultura holandes menus influensia iha Indonesia, kultura “malai-mutin” no timoroan sira interligado ba malu ao longo do seculos, liu husi kaben kahur (casamentos mistos), haki’ak afektividade relasaun ho dalen portugues iha Timor nebe nunka existe ho holandes iha Indonesia.

Exemplu diak konaba aceitação popular dalen portugues iha Timor mak ho faktu 70% husi apelido e 98% husi naran rasik timoroan sira, to’o ohin loron, mak portugues nian.

Dirigentes timoroan sira ho nosaun klaru katak graças kolonizasaun “malai-mutin” sira mak Timor-Leste (ho enclave Oecusse no ilha Atauro) kria identidade ketak ida no marka diferensa ho rai rohan sorin (Kupang) mak compoe parte arquipelago Indonesia. 

Konta ho kolaborasaun aktiva Portugal no Brasil,  portugues komesa rekupera hikas terreno, ne’ebe dadauk ne’e hamutuk 25% timoroan koalia portugues (13, 6% tuir censos tinan 2004).

Ita nia Presidente da Republica Taur Matan Ruak defende katak “o ensino da lingua Portuguesa em Timor veio para ficar", mais acrescenta que "Do nosso contacto com outras culturas e outros povos resultaram coisas positivas. É disso prova o sentimento da nossa identidade nacional, marcado pela fé católica, a língua portuguesa e a forte ligação a valores de cultura universais que unem oito países de quatro continentes, na família da CPLP." (“ensino dalen portugues iha Timor mai para hela”, tenik tan katak “husi ita nia kontaktu ho kultura seluk no povu seluk resulta buat possitivas barak. Ne’e prova sentimento ita nia identidade nasional, marka ho fé Katolika, dalen portugues no forte ligasaun valores kultura universal nebe halibur nasaun walu husi kontinente hat, iha familia CPLP).

Konsoante ho opiniaun publika timoroan sira, dalen portugues iha Timor exerce papel fundamental, basaa Timor mos halo parte membro CPLP - Comunidade dos Paises da Lingua Portuguesa, halo riku no enraiza ligasaun afectuosa ho Portugal.

Portugues ne’e rasik idioma ida ho importante relevo iha mundo moderno. Dalen internasional, falada por cerca de milhões de pessoas nos cinco continentes. Sei iha tan nia importansia desenpenhada ba futuru relasaun Timor-Leste ho mundo Lusofona nebe sei proporciona vantagem social no cultural nomos beneficios materiais. Ba Timor, dalen ne’e mos iha vantagem, basaa, Tetun formalmente sei la afastado ka haketak-an husi portugues iha nia pronuncia, gramatika no vokabulariu.

Portuges la’os idioma ida demasiado difisil ba timoroan sira pois estes já possuem um relativo conhecimento passivo do português, devido ao facto de que já se fala o tetum-Dili, iha ne’e juventude bele halo esforso koletivu atu aprende ka reaprende dalen portugues. Kna’ar ida nebe bele kualifika nudar “patriotico”, ate porque kultura no lian portugues halo parte ona Memoria Timor, e se la koalia portugues signifika fila kotuk ba passado iha nebe Portugal sempre presente!

Pessoalmente, A lingua é um símbolo de identidade (talvez o mais poderoso) que nos permite reconhecer como naturais de uma cidade, de uma região, de um país e, ao mesmo tempo, identificar a quem não o é. Esse poder atribuído à lingua data de épocas imemoriais.

Ha questões levantadas sobre utilidade e importancia da lingua Portuguesa em Timor, preocupações que englobam a visão e a recepção da mesma junto dos cidadãos timorenses dentro do proprio pais, ha quem opina que são questões de interesse e negociação politica de forma a afirmar a identidade de Portugal dentro do pais, visto isso existem pros tendo em conta o afecto e ligação dos nossos antepassados com os Portugueses , e contras tendo em conta a preocupação de que o investimento da "lingua prima", a Oficial em Timor, o  "Tetun" não seja investido nem desenvolvido, pois a lingua tambem é a Identidade de uma Nação.

As linguas nacionais tiveram historicamente uma importante função política, assim como os discursos que, em sua defesa, se pronunciaram e se pronunciam na actualidadeDe facto, em seu nome desenvolveram-se e sucederam-se intermináveis conflitos que parecem não ter solução. E isto é assim porque, simbolicamente, ela, entre outros factores, representa a comunhão dos cidadãos,

identificamo-nos como "irmãos" naturais de uma nação através da lingua e, exaltamos suas virtudes e valores, em relação às outras línguas.


No entanto, esse sentimento de identidade através da lingua, associado à ideia de nacionalidade que hoje nos parece tão "natural" é produto da combinação de diversos processos históricos que têm sua origem já bem começada a modernidade.

É a partir da constituição dos Estados Nacionais que se torna necessária a unificação linguística planeada, e com ela a imposição de uma língua oficial ou variedade de língua, processo que destitui as outras linguas ou variedades e as torna dialetos ou línguas não oficiais. 

"Quando se constituem os Estados Nacionais, a questão linguística torna-se um elemento de cidadania (Guimarães e Orlandi, 1996)."

Ou seja, com a fusão de Estado e Nação, constroem-se as bases para a unificação linguística e cultural num território particular. A Nação necessita de unidade e essa unidade cultural e linguística possibilita a identificação dos indivíduos como cidadãos.

Dalia "Kiakilir"
Oxford, Outubro 23, 2012


Lee artigo ho Portugues:
http://kiakilir.blogspot.co.uk/2012/10/a-lingua-portuguesa-em-timor-leste.html


Fontes de infromaçãoRede CPLP , Presidencia de Conselho de Ministros , Wikipedia - Linguas de Timor leste
Referencia Bibliografica: Timor-Leste "Geoffrey Hull" [Identidade, língua e política educacional editado pelo Instituto de Camões]



Sem comentários:

Enviar um comentário

Publicação em destaque

"ÉS VIVA"

"És viva" A todas as mulheres Estás triste, Estás só Porque ninguém te fala Porque ninguém te liga Ninguém quer saber d...