.
Subscribe to my channel Youtube.com/user/DaLiaMuzic
TAMA LIU MAI BAINAKA SIRA, BEM VINDO E OBRIGADA PELA VISITA!

sábado, 23 de novembro de 2013

Lian Materna Iha Timor


Lian Materna Iha Timor

Iha loron 8 liu, fulan Fevereiru, kuarta-feira, Primeiru-Minstru , akompañadu husi Ministru no Vise-Ministru Edukasaun, partisipa iha sesaun ekstraordinaria Parlamentu Nasional nian, konvoka husi Bankada Fretilin, hodi esklarese ba Distintu Deputadu sira konaba politika Governu nian ba Lian Materna.

Iha fulan Abril 2010 forma tiha Grupu Traballu ba Komisaun Nasional ba Edukasaun hodi hahu esbosu ida konaba uza Lian Materna iha Ensinu Baziku. Hodi komplementa estudu ida neé, iha rezultadu ida husi levantamentu ida neebe ekipa espesialista Timoroan sira mak halo, liu husi ONG BELUN, neebe hatudu katak difikuldade ba prosesu aprendizajen labarik sira nian, liu liu iha area rural País nian, hatudu katak labarik sira la dumina kualker lian ofisial ida.

Bainhira ita haree katak regras universais ida konaba pedagojia maka tau alunu iha sentru prosesu aprendizajen i ita haree katak labarik timoroan barak, bainhira hahu sira nia eskola, hetan difikuldade boot hodi asimila konteudu hanorin, hodi kontinua la hatene lee no hakerek,  entaun rekomendasaun husi estudu ida nee sai hanesan baze ba dezenvolve programa Lian Materna ba labarik sira maka la domina lian ofisial rua nee, bainhira halo tranzisaun sistematika ba aprendizajen ba lian Tetum no lian Portuges.

Primeiru-Ministru koalia kona ba vantajen uza Lian Materna hodi fasilita interasaun entre profesor no alunu sira durante prosesu ba hanorin no aprendizajen, liu liu ba asimilasaun lalais konaba literasia no absorsaun ba numerasia, evita rekursu ba tradusaun ba esplika konteudu progamatiku no hanesan nee uza didiak tempu iha aula ba asimilasaun efetivu ba kurikulun eskolares nian.

“Bainhira ita aplika Lian Materna, ita fo kondisaun ba labarik sira aprende didiak no fasilita interesaun entre alunus no profesores, alunus no alunus , no alunus ho komunidade”, dehan Primieru-Ministru, nia hatutan tan “Lian Materna komesa uza iha area iha pais neebe la koalia Tetum no Portuges, ba labarik sira bele partisipa ativu liu iha eskola, banhira sira hanesan sujeitu iha prosesu aprendizajen no laos deit objetu iha aprendizajen”

Ida seluk, programa ida nee sei luta ba labarik sira mak husikeskola no dezenvolve kapasidade kognitiva labarik nian, hanesan mos aumenta sira nia partisipasaun no kriatividade. Primeiru-Ministru hatutan tan mos katak “Labarik sira maka la koalia lian seluk selae lian materna, iha informasaun barak ba simu i hatudu difikuldades ba apredizajen. Iha tinan sia eskolaridade obrigatoria nia laran, alunu sira durante primeiru tinan haat seidauk hatene hakerek! ida nee problema grave ida ba ita nia sistema ensinu no ita tenke rezolve”.

Projetu uzu lian nasional (materna) ba akizisaun ba kompetensia minima ba literesia no numeresia, hanesan projetu-pilotu diak ida maka tenta dezenvolve solusaunba kestaun aprendizajen no susesu eskolar alunu sira nian iha inisiu ba sistema ensinu. Projetu ida nee tuir akordu ho Planu Estratejiku Ba Edukasaun Nasional 2011-2015 neebe afirma nesesidade atu asegura katak sistema edukasaun sei hasai bareiras hotu, hodi premite ba labarik sira halo parte iha sistema edukasaun.

Implementasaun ba projetu pilotu ida nee iha eskola 12, iha Timor-Leste, iha distritu Oe-Cusse, Lautem no Manatutu, mak hanesan proposta mak agora daudaduk sei halo konsulta alargarda i ke preve avaliasaun kuidada ida hodi hare se promove kapasidade labarik sira nian hodi asimila konteudu kurikulares iba posterior aprendizajen ba lian ofisiais. Ministeriu Edukasaun, hamutuk ho entidade parseiras seluk, sei ko-ordena no avalia rezultadu husi programa ida nee i sei fo apoiu teniku ba nia inplementasaun, mak agora iha Komisaun Nasional UNESCO iha Timor-Leste nia responsabilidade.


Kay Rala Xanana Gusmao
Primeiro Ministro da Republica Democratica de Timor Leste
Dili, 10 Fevereiru 2012

Sem comentários:

Enviar um comentário

Publicação em destaque

"ÉS VIVA"

"És viva" A todas as mulheres Estás triste, Estás só Porque ninguém te fala Porque ninguém te liga Ninguém quer saber d...